[Aktualizacja 22.01.2021]
Zespół Programowania Prac Rządu na posiedzeniu 23 grudnia 2020 r. pozytywnie ocenił przygotowany w Ministerstwie Rozwoju, Pracy i Technologii we współpracy z Ministerstwem Finansów projekt ustawy o fundacji rodzinnej. Wedle założeń na początku 2021 r. projekt ustawy miał trafić do uzgodnień międzyresortowych i publicznych konsultacji, zaś zgodnie z informacją zamieszczona w „Wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów” planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów został wyznaczony na II kwartał 2021 r. Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii zadeklarowało, że ustawa o fundacji rodzinnej ma wejść w życie od 1 stycznia 2022 r.
Projekt ustawy o fundacji rodzinnej nie został jeszcze opublikowany, jednak jego ramy zostały zasygnalizowane na stronie internetowej Kancelarii Premiera Rady Ministrów i pokrywają się z tym, o czym pisaliśmy w alercie: Fundacja rodzinna – czy zostanie wprowadzona do polskiego porządku prawnego?
Nadal nie wiadomo jednak, jak zostaną rozstrzygnięte najważniejsze kwestie, np. co będzie przedmiotem wkładu do fundacji – czy tylko akcje i udziały spółek kapitałowych, czy także pakiety praw i obowiązków spółek osobowych, lub nieruchomości, często pozostające poza majątkiem firmowym. To z kolei pociąga za sobą odpowiedni reżim opodatkowania dotyczący transakcji kapitałowych. Na te szczegóły trzeba jeszcze poczekać. Na aktualnym etapie Ministerstwo Finansów zapowiedziało, że nie będzie opodatkowania przy wnoszeniu wkładów do fundacji. Ponadto wypłaty dla beneficjentów mają korzystać ze zwolnienia bazującego na zwolnieniu od spadków i darowizn.
W związku z tym, że procedowanie nad ustawą o fundacji rodzinnej powinno nabrać w najbliższym czasie dynamiki, na bieżąco będziemy aktualizować informacje.
W 2019 roku Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii (obecnie Ministerstwo Rozwoju) prowadziło konsultacje z przedsiębiorcami i profesjonalnymi doradcami, w efekcie których we wrześniu 2019 r. opublikowana została tzw. Zielona Księga dotycząca fundacji rodzinnej.
Mimo, że Ministerstwo Rozwoju planowało przedstawić projekt ustawy wprowadzającej fundację rodzinną do polskiego porządku prawnego w pierwszych miesiącach 2020 r., to na ten moment plany te nie zostały zrealizowane. Prawdopodobnie wynika to z panującej pandemii koronawirusa i skoncentrowaniu ustawodawcy na wprowadzaniu regulacji dotyczących COVID-19. Z przekazów medialnych wynika jednak, że w Ministerstwie Rozwoju prowadzone są prace nad ustawą regulującą fundację rodzinną.
Czym jest fundacja rodzinna?
Aktualnie w Polsce nie obowiązują instrumenty prawne dla elastycznego ukształtowania ustroju przedsiębiorstwa rodzinnego po zakończeniu aktywności zawodowej przez przedsiębiorcę/nestora. Brak jest bowiem rozwiązań prawnych, które z jednej strony zapewniłyby utrzymanie kontroli nad firmą w rękach następców prawnych przedsiębiorcy i jednocześnie z drugiej strony pozwalałyby uniknąć angażowania się ich samych w dalsze prowadzenie przedsięwzięcia poprzednika.
Odwołując się do rozwiązań funkcjonujących za granicą można wskazać, że fundacja rodzinna to podmiot posiadający osobowość prawną, wyposażony we własny majątek, ustanowiony w celu zarządzania tym majątkiem i zapewnienia jego ochrony zgodnie z wolą fundatora. W przeciwieństwie do osoby prawnej, fundacja nie ma jednak członków, udziałowców lub akcjonariuszy. Służy ona zabezpieczeniu interesów osób bliskich fundatorowi, tzw. beneficjentów fundacji, którymi najczęściej są członkowie rodziny fundatora. Fundacja rodzinna jest zatem rozwiązaniem ułatwiającym prowadzenie działalności gospodarczej, w szczególności na większą skalę, w perspektywie wielu lat.
Zasady zarządzania majątkiem spisywane są w statucie fundacji. Powoływany jest także organ zarządzający, jakim jest zarząd/rada fundacji. W niektórych jurysdykcjach dopuszczalne jest funkcjonowanie organu nadzorczego, który ma uprawnienie do blokowania działania organu zarządzającego. Organy fundacji sprawują regularny nadzór właścicielski nad powierzonym fundacji majątkiem.
Z uwagi na brak odpowiednich regulacji w Polsce przedsiębiorcy dotychczas często korzystali z mechanizmów funkcjonujących w innych krajach, np. w Luksemburgu czy Liechtensteinie. Prowadziło to do przenoszenia znacznych aktywów z Polski za granicę.
Koncepcja polskiej fundacji rodzinnej ma umożliwić przedsiębiorcom zaplanowanie działania ich biznesu w następnych pokoleniach.
Polska wersja fundacji rodzinnej
Publikując Zieloną Księgę Ministerstwo Rozwoju zwróciło się do przedsiębiorców oraz środowiska doradczego z prośbą o konsultacje. W tym zakresie zadano 10 pytań odnoszących się do potencjalnego funkcjonowania fundacji rodzinnej w Polsce. Wyniki konsultacji zostały opublikowane w grudniu 2019 r. w formie Raportu z konsultacji Zielonej Księgi.
W Zielonej Karcie oraz w ww. Raporcie pojawiły się następujące wnioski i postulaty, które prawdopodobnie znajdą odzwierciedlenie w ustawie regulującej fundację rodzinną:
uregulowanie fundacji rodzinnej powinno zostać w nowej ustawie lub w obowiązującej ustawie o fundacjach (drugiemu rozwiązaniu sprzeciwiało się środowisko darczyńców – sytuacja mogłaby powodować brak rozróżnienia od fundacji pro bono). Tym samym, najprawdopodobniej dojdzie do uregulowania fundacji rodzinnej w odrębnym akcie prawnym;
fundacja będzie osobą prawną, której siedziba będzie znajdować się na terytorium Rzeczypospolitej Polski;
fundacja rodzinna będzie mogła być powołana na czas określony albo nieokreślony za życia fundatora, w akcie założycielskim albo po jego śmierci w testamencie z zachowaniem formy aktu notarialnego. Będą ją mogły założyć tylko osoby fizyczne. Beneficjentami zaś będą mogły być osoby fizyczne, zarówno spokrewnione jaki i niespokrewnione z fundatorem;
szczegółowe informacje o fundacji i jej organizacji winny znaleźć się w statucie sporządzonym w formie aktu notarialnego;
fundacja może być wpisana do KRS uzyskując z chwilą wpisu osobowość prawną;
cele fundacji będą mogły zostać określone w sposób elastyczny – przy czym jej celem nadrzędnym winno być zarządzanie majątkiem fundacji i jego ochrona, zgodnie z wolą określoną przez fundatora w statucie;
nierozstrzygnięta została kwestia dot. możliwości prowadzenia przez fundację rodzinną działalności gospodarczej. Z najnowszych doniesień wynika, że najprawdopodobniej projektowana ustawa nie będzie jednak zezwalała na prowadzenie przez fundację rodzinną działalności gospodarczej – do takiego rozwiązania przychyla się Ministerstwo Rozwoju, zdaniem którego fundacja rodzinna powinna pozostać tzw. „inwestorem pasywnym”;
majątek fundacji rodzinnej winno stanowić mienie należące do fundatora – np. wszelkie aktywa, środki pieniężne, papiery wartościowe, ruchomości i nieruchomości przeniesione na własność fundacji, udziały i akcje. Majątek fundacji będzie mógł być powiększany przez osoby inne niż fundator, np. darczyńców;
fundacja rodzinna powinna posiadać fundusz założycielski o wartości zapewniającej rozpoczęcie działalności i prowadzenie jej w perspektywie długoterminowej – proponowane jest ustanowienie minimalnego funduszu w wysokości 100.000 zł;
prowadzenie spraw fundacji winno zostać powierzone organowi zarządzającemu, który odpowiadałby za realizację celów fundacji rodzinnej i gospodarowanie jej majątkiem. Co do zasady osoba prawna nie powinna mieć możliwości zasiadania w organach fundacji rodzinnej. Jako fakultatywny organ przewidziano organ nadzoru;
umożliwienie pełnienia funkcji w organach zarządzających fundacji rodzinnej beneficjentom tej fundacji – skoro celem fundacji rodzinnej jest zachowanie trwałości majątku rodziny, to z reguły najlepszą wiedzę na temat tego majątku i na temat wartości jakimi należy się kierować przy jego zarządzaniu będzie posiadać osoba z najbliższego grona fundatora, będąca najczęściej także beneficjentem. Przy czym w ramach konsultacji pojawiły się postulaty przyznania organowi nadzoru (kontrolnemu) uprawnienia do przeciwdziałania przypadkom, gdy sprzeczność interesów beneficjenta zasiadającego w zarządzie fundacji rodzinnej z interesami pozostałych beneficjentów mogłaby wyrządzić szkodę fundacji rodzinnej;
prawo do zachowku nie powinno pozbawiać fundacji rodzinnej możliwości realizacji wyznaczonych jej celów, niemniej uprawnieni do zachowku beneficjenci fundacji rodzinnej nie mogą z tego tytułu pozostać bez ochrony prawnej, jaką gwarantuje zachowek. Konieczne jest wprowadzenie rozwiązań zapewniających proporcjonalne zaspokojenie roszczeń osoby uprawnionej do zachowku i świadczeń z fundacji rodzinnej jako beneficjent. Proponowane są w tym zakresie zmiany w przepisach Kodeksu cywilnego o zachowku;
przedstawiono wiele szczegółowych propozycji z zakresu podatków – opinie były bardzo zróżnicowane. Postulowane jest stworzenie w ramach funkcjonowania fundacji rodzinnych atrakcyjnych ram podatkowych, które skłonią fundatorów, nestorów (tj. przyszłych spadkodawców) do przekazywania zgromadzonego majątku swoim następcom, a także do inwestycji kapitału w Polsce. Co do zasady model opodatkowania fundacji rodzinnej powinien być pochodną przyjętych rozwiązań w zakresie struktury organizacyjnej i przedmiotu działalności fundacji rodzinnej. Zapowiedziano, że w tym zakresie Ministerstwo Rozwoju będzie pracowało nad propozycjami legislacyjnymi w ścisłej współpracy z Ministerstwem Finansów;
przyznanie sądowi prawa do rozwiązania fundacji w przypadku działania w sposób sprzeczny z prawem, swoim celem lub interesami beneficjentów – przy czym rozwiązanie powinno być ostatecznością;
Wobec powyższych założeń należy zauważyć, że wprowadzenie instytucji fundacji rodzinnej po pierwsze zapewniłoby polskim przedsiębiorcom atrakcyjne rozwiązanie pozwalające na zaplanowanie sukcesji biznesu, a po drugie mogłoby zahamować odpływu polskiego kapitału za granicę, który następuje w związku z wykorzystaniem zagranicznych mechanizmów sukcesyjnych.
Ma to szczególne znaczenie w obliczu pandemii powodującej zwiększone zagrożenie dla osób obecnie prowadzących biznes rodzinny – zarówno w zakresie zdrowotnym, jak i ekonomicznym. Co więcej, wprowadzenie przepisów regulujących fundację rodzinną ma także istotne znaczenie z perspektywy zmian wprowadzonych ustawą z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz. U. 2020, poz. 1086), zwaną Tarczą Antykryzysową 4.0. Zmiany te mają na celu ograniczenie zagranicznych „przejęć” poprzez modyfikację dotychczas obowiązujących zasad w przeprowadzaniu transakcji M&A i przyznanie uprawnień kontrolnych w tym zakresie Prezesowi UOKiK. Szczegółowo zmiany te zostały przez nas omówione w alercie: Transakcje M&A – nowe regulacje przewidziane w Tarczy Antykryzysowej 4.0.
Zespół Kubas Kos Gałkowski cały czas monitoruje regulacje i zalecenia wydawane przez organy rządowe i na bieżąco opracowuje konkretne rozwiązania prawne. Pozostajemy w gotowości, aby udzielić wsparcia i odpowiedzi na wszelkie pojawiające się pytania. W razie jakichkolwiek wątpliwości związanych z COVID-19 oraz wpływem pandemii na Państwa działalność, jesteśmy do Państwa dyspozycji.
Artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny, abstrakcyjny i ogólny, nie stanowi opinii prawnej lub porady ani nie może być traktowany jako świadczenie pomocy prawnej w jakiejkolwiek formie. Materiały zawarte w niniejszym artykule nie mogą stanowić podstawy jakiejkolwiek odpowiedzialności Kancelarii lub autora artykułu w stosunku do osób trzecich. Kancelaria "Kubas Kos Gałkowski – Adwokaci sp. p". sp. k. może udzielić porady prawnej lub sporządzić opinię wyłącznie i dopiero po zapoznaniu się ze stanem faktycznym konkretnej sprawy. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji lub pomocy prawnej skontaktuj się z naszym prawnikiem.
Comments